Kuchnia portugalska

Kuchnia portugalska obejmuje zróżnicowane składnikowo i regionalnie potrawy. W rolniczych prowincjach Alentejo i Ribatejo popularne jest mięso (w szczególności bycze), a na kulinarne przysmaki Algarve duży wpływ miało długoletnie panowanie muzułmańskich Maurów. Ogromnym powodzeniem cieszą się wina; niewielka Portugalia była w 1999 roku 9 producentem tego trunku na świecie i zajęła 2 miejsce pod względem jego spożycia. Wzmacniane wina portugalskie, takie jak Porto czy Madera swoją sławą i uznaniem wybiegły już dawno poza granice kraju.
Przeważają dość proste i pożywne dania, najczęściej gotowane. Najbardziej charakterystyczną cechą typowego portugalskiego posiłku jest jednak powszechne zastosowanie różnego rodzaju ryb i owoców morza. Narodowa potrawa kraju to bacalhau (czyt. bakaliau), czyli suszony i solony dorsz, preparowany na rozmaite sposoby. Uważa się, że istnieje 365 rodzajów tego dania. Spożycie dorsza przez Portugalczyków jest tak ogromne, że już kilka wieków temu państwo zostało zmuszone do importu tej ryby z norweskich łowisk. Popularnością cieszą się również słodkie, grillowane sardynki, które przyrządza się często na bocznych ulicach i skwerach miast, traktując gotowanie jako okazję do towarzyskich spotkań. Najważniejszym posiłkiem dnia jest kolacja (port. jantar); obiad (almoço) i śniadanie (pequeno-almoço) mają charakter drugorzędny.
Istotny wpływ na portugalską kuchnię wywarły (oprócz krajów basenu morza śródziemnego) wielkie odkrycia geograficzne i związane z nimi byłe kolonie kraju. Podczas wyprawy Vasco da Gamy z lat 1497-99 przywieziono z Indii wiele nowo poznanych owoców, orzechów i roślin oraz niewielki ładunek pieprzu czarnego, za który postawiono później okazały Klasztor Hieronimitów w Lizbonie. We współczesnej kuchni portugalskiej korzysta się zatem ze stosunkowo dużej ilości indyjskich przypraw, takich jak cynamon, mieszanka curry, szafran czy kolendra, a także afrykańskich papryczek piri-piri i przyrządzanego z nich sosu. Zestawienie octu, oliwy i mielonej papryki jest powszechnie stosowanym dodatkiem do potraw. Niektóre przykłady opisywanej kuchni znane są też w Brazylii i innych krajach Wspólnoty Portugalskojęzycznej. Także tempura, jedno z najbardziej znanych japońskich dań pochodzi z Portugalii.

Poeta romantyczny Robert Southey pisał o Portugalczykach, że jedzą "(...) prawie same ryby, warzywa strączkowe i chleb! Baraniny nie lubią, nawet jak jest dobra. W Faro często podaje się, że to kozie mięso, żeby udało się ją sprzedać". Sposób konserwacji dorsza wymusiło około XVI wieku oddalenie jego siedlisk (od 1497 docierano nawet do okolic Nowej Fundlandii) od kraju. Trwałość zapewniało płatom ryby uprzednie ich namaczanie w morskiej wodzie i suszenie na słońcu. Jednym z bardziej znanych sposobów przyrządzania portugalskiego dorsza jest bacalhau á gomes de sá (region Porto), czyli rodzaj zapiekanki z ziemniakami, cebulą, oliwkami i jajkami na twardo. Wśród innych wartych odnotowania wymienić należy bolinhos de bacalhau (krokiety z dorsza), bacalhau com cerveja (z piwem), pataniscas (zapiekany w cieście z owocami morza) czy bolinhos de bacalhau (typ pulpetów). Potrawy z dorsza spożywane są tradycyjnie w Wigilię Bożego Narodzenia i w okresie Wielkiego Tygodnia.
Nie mniej popularne są różnego rodzaju gulasze rybne lub warzywne, w tym caldeirada, feijoada i cozido, którego azorska odmiana wyróżnia się osobliwym sposobem przygotowania w gorących źródłach wulkanicznych. Caldeirada to narodowa kompozycja kilkunastu rzadko spotykanych w kuchni gatunków ryb i małży (w tym żabnicy, halibutów i niewielkich płaszczek) nazywana czasem portugalską zupą rybną. Przygotowywana jest tradycyjnie raz do roku na południu kraju; w całej Portugalii istnieje jednak wiele innych wariantów tej potrawy, takich jak caldeirada z ostrygami z okolic Aveiro.
Ważnym elementem portugalskiej sztuki kulinarnej są zupy, a wśród nich tzw. zielona zupa (caldo verde), której barwa jest wynikiem zastosowania dużej ilości drobno pokrojonej kapusty galicyjskiej (couve galega), a także ziemniaków, cebuli, czosnku i plasterków chouriço, rodzaju pikantnej kiełbasy. Sopa de pedra (dosłownie zupa z kamienia) to z kolei stosunkowo sycąca potrawa z czerwonej fasoli, marchwi i kilku innych składników. Jedno z ciekawszych dań mięsnych stanowi natomiast wieprzowina gotowana z mięczakami, zwana porco à alentejana.
Spośród obfitujących w nabiał deserów wymienić należy arroz doze, typ ryżowego puddingu z cynamonem, serwowany zwyczajowo w święta Bożego Narodzenia. Najpopularniejsze portugalskie ciasto to pastel de nata - tarta z nadzieniem budyniowym, pochodząca z lizbońskiej dzielnicy Belém (dosł. Betlejem). Większość serów produkowana jest z owczego lub koziego mleka i charakteryzuje się ostrym, intensywnym smakiem. Sery tradycyjnie spożywane są osobno, przed lub po posiłku i stanowią formę deseru albo przystawki. Wyróżnić można queijo de Castelo Branco z górskiego regionu Beira Baixa oraz queijo da Serra da Estrela, wytwarzany na podpuszczce z karczochów.